Ο Τύπος του Ρεθύμνου (1881-2011)

Γράφει ο Γιάννης Ζ. Παπιομύτογλου

Εισαγωγή

Τα χρόνια της σκλαβιάς (1881-1889)

Η περίοδος της Αυτονομίας (1898-1913)

Τα μεταπολεμικά χρόνια (1945-1974)

Τα μετά τη Μεταπολίτευση χρόνια

Ο Ρεθεμνιώτικος Τύπος, που γεννήθηκε κάτω από καθεστώς σκλαβιάς, στα 130 χρόνια της ζωής του, υπηρέτησε και εξακολουθεί να υπηρετεί με συνέπεια και αφοσίωση τον τόπο, πιστός στην αποστολή του. Μέσα σ’ αυτά τα 130 χρόνια είδαν το φως πάνω από ογδόντα τίτλοι εφημερίδων, που είναι ένας υπερβολικά μεγάλος αριθμός για μια μικρή πόλη, όπως το Ρέθυμνο.

Όμως, είναι ενδεικτικός του δυναμισμού και της δίψας των πολιτών του για ενημέρωση και γνώση και κατ’ επέκταση για πρόοδο και ευημερία.

Η πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε στο Ρέθυμνο ήταν στις 21 Ιανουαρίου 1881, με τίτλο «Νέος Ραδάμανθυς» του Στυλιανού Καλαϊτζάκη, ενώ το 1912 κυκλοφόρησε το 1^ο φύλλο της εφημερίδας «Κρητική Επιθεώρηση», που είναι η μακροβιότερη εφημερίδα της Κρήτης που είναι και μια από τις πιο μακρόβιες της Ελλάδας. Στα χρόνια που ακολούθησαν και συγκεκριμένα το 1965 εμφανίζονται τα «Ρεθεμνώτικα Νέα» με εκδότη-διευθυντή τον Γιάννη Χαλκιαδάκη. Η εφημερίδα αυτή έκλεισε την περίοδο της δικτατορίας, ενώ με την αποκατάσταση της δημοκρατίας, επανεκδόθηκε και συνεχίζοντας να κυκλοφορεί αδιαλείπτως μέχρι σήμερα, αποτελεί την τρίτη σε μα μακροβιότητα εφημερίδα του Ρεθύμνου.

Εξίσου όμως σημαντική είναι και η παρουσία τα τελευταία χρόνια στο νομό μας της εβδομαδιαίας εφημερίδας «Ρέθεμνος», που εκδόθηκε από το Νίκο και τη Γεωργία Καραγιαννάκη το Νοέμβρη του 1999 και συνεχίζει την επιτυχημένη της πορεία μέχρι σήμερα…

Είναι πασιφανής η σημασία του Τύπου στην πρόοδο και ευημερία ενός τόπου, αλλά και στον σωστό προσανατολισμό της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Ιδιαίτερα ο επαρχιακός τύπος καλείται να παίξει έναν ακόμη ρόλο, εξίσου σημαντικό με τον προηγούμενο. Να αποθησαυρίσει, δηλαδή, όλες εκείνες τις πληροφορίες που συνθέτουν το κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό πρόσωπο ενός τόπου μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Εκεί αποτυπώνονται οι μεγάλες και μικρές στιγμές της τοπικής κοινωνίας, οι χαρές και οι συμφορές της, οι αγωνίες και οι πόθοι της καθώς και οι φυσιογνωμίες που διαδραμάτισαν μικρό ή μεγάλο ρόλο στα τοπικά πράγματα. Όλα αυτά μαζί από τελούν πρώτη ύλη ανεκτίμητης αξίας για τον ιστορικό και τον κοινωνιολόγο, που θα θελήσει να συνθέσει την ταυτότητα ενός τόπου και της κοινωνίας που τον κατοικεί.

Ο Ρεθεμνιώτικος τύπος ήταν και εξακολουθεί να είναι αξιόλογος. Από τις στήλες του είδαν το φως, πέρα από τη συνήθη ειδησεογραφία, νευρώδη άρθρα τοπικού και ευρύτερου χαρακτήρα, πνευματώδεις επιστολές και αξιόλογα λογοτεχνικά κείμενα. Επίσης παρέλασαν από τις στήλες του προσωπικότητες τοπικής, αλλά και πανελλήνιες εμβέλειας, δηλαδή ό,τι αξιόλογο έχει να επιδείξει το Ρέθυμνο στα γράμματα, τις τέχνες και τις επιστήμες.

Ως προς τη διάρκεια τους οι εφημερίδες του Ρεθύμνου ποικίλουν από θνησιγενείς μέχρι μακρόβιες με ζωή πολλών δεκαετιών. Ως προς την περιοδικότητά τους, κατά τα πρώτα πενήντα, χρόνια κυκλοφορούσαν μόνο εβδομαδιαίες, ενώ οι καθημερινές εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Ως προς το σχήμα και τον αριθμό σελίδων, μέχρι τον πόλεμο (1940) κυριαρχούν οι τετρασέλιδες σε σχήμα 35εκ. με μικρές αυξομειώσεις, ενώ μεταπολεμικά το σχήμα μεγαλώνει αλλά ο αριθμός τους παραμένει ο ίδιος. Σήμερα, ακολουθώντας το γενικότερο κλίμα, εκδίδονται σε μικρό σχήμα και με πολύ μεγαλύτερο αριθμό σελίδων. Η παρουσίαση των εφημερίδων γίνεται χρονολογικά, ανάλογα με το χρόνο έκδοσης του πρώτου φύλλου.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τα χρόνια της σκλαβιάς (1881-1889)

Μέχρι τη Σύμβαση της Χαλέπας (1878) δεν επιτρεπόταν η έκδοση εφημερίδων στη Κρήτη. Με άρθρο 15 αυτής της Σύμβασης«Επιτρέπεται η εν τη Νήσω σύστασις Φιλεκπαιδευτικών συλλόγων, τυπογραφείων και η έκδοσις εφημερίδων». Η σημασία αυτού του άρθρου είναι αντιστρόφως ανάλογη με το ολιγόλογο της διατύπωσής του. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η συμβολή του τύπου στη απαλλαγή της Κρήτης από τον Οθωμανικό ζυγό ήταν εξίσου σημαντική με αυτή των όπλων. Άλλωστε αυτό φαίνεται από τις συνεχείς διώξεις που υπέστησαν οι πρώτες Κρητικές εφημερίδες και από το γεγονός ότι μόλις εννιά χρόνια μπόρεσαν να τις ανεχθούν οι Τουρκικές Αρχές, αφού το 1889 απαγορεύθηκε και πάλι η κυκλοφορία τους.

Από τους πρώτους που έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα που τους έδινε το άρθρο 15 της Σύμβασης της Χαλέπας, ήταν ο Στυλιανός Εμμ. Καλαϊτζάκης, ο πατριάρχης της Ρεθυμνιώτικης εφημεριδογραφίας ή όπως προσφυώς αποκλήθηκε «ο Γουτεμβέργιος του Ρεθύμνου». Μαθήτευσε και έμαθε την τυπογραφική τέχνη στην Αθήνα δίπλα στον θείο του Εμμανουήλ Βυβιλάκη, που εξέδιδε εκεί για πολλά χρόνια την εφημερίδα Ραδάμανθυς. Ίδρυσε το πρώτο τυπογραφείο στο Ρέθυμνο, εξέδωσε συνολικά εφτά εφημερίδες και άνοιξε το δρόμο για ν’ ακολουθήσουν όλοι οι άλλοι.
Την 21^η Ιανουαρίου 1881 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της πρώτης Ρεθεμνιώτικης εφημερίδας με τίτλο ΝΕΟΣ ΡΑΔΑΜΑΝΘΥΣ, σε αντιδιαστολή με τον Ραδάμανθυ του Βυβιλάκη που προαναφέραμε. Η εφημερίδα κυκλοφόρησε ανελλιπώς κάθε εβδομάδα μέχρι τις 22-9-1884 οπότε και συμπλήρωσε τα 180 φύλλα. Σ’ αυτήν τη φάση ο Καλαϊτζάκης αποφασίζει να δώσει στην εφημερίδα του πιο δυναμικό αντιπολιτευτικό χαρακτήρα απέναντι στην Τουρκική Διοίκηση. Στις 29-9-1884 μετονομάζει τον Νέο Ραδάμανθυ σε ΑΡΚΑΔΙΟΝ, καθιστώντας προφανείς τις προθέσεις του και επιτρέποντας τους αναπόφευκτους συνειρμούς με το μοναστήρι-σύμβολο. Πράγματι η εφημερίδα τίμησε στο ακέραιο το όνομά της. Η αρθρογραφία της είναι τόσο επιθετική ώστε η Τουρκική εφημερίδα των Χανίων Ιντιμπάχ ζητά την παύση του Αρκαδίου επειδή δημοσίευσε πράγματα που «ούτε εφημερίδα των Αθηνών θα τολμούσε να δημοσιεύσει». Ήταν φανερό ότι οι Τούρκοι δεν θα ανέχονταν επί πολύ αυτήν την κατάσταση. Πράγματι μετά από δύο προσωρινές το Αρκάδιον παύεται οριστικά στις 27-9-1888 επειδή δημοσίευσε «πράγματα πειρακτικά τη Κυβερνήσει».

Η επόμενη εφημερίδα που κυκλοφόρησε στο Ρέθυμνο στις 9-3-1885, ήταν η ΠΑΡΡΗΣΙΑ. Ως εκδότης εμφανιζόταν ο Νικ. Δρουλίσκος, όμως ήταν φανερό πως επρόκειτο για εφημερίδα του Στυλιανού Καλαϊτζάκη, αφού τυπωνόταν στο τυπογραφείο του και κυκλοφορούσε μόνο όσο διάστημα ήταν κλειστό το Αρκάδιον. Όπως υποδηλώνει και το όνομά της η Παρρησία δε χαρίστηκε στην Τουρκική εξουσία με συνέπεια να παυθεί και αυτή και να την διαδεχθεί και πάλι το Αρκάδιον.

Έτσι το Αρκάδιον θα εναλλάσσεται με την Παρρησία σε ένα παιχνίδι πρωτοφανούς εμπαιγμού της εξουσίας. Δηλαδή όταν κλείνει το Αρκάδιον τη θέση του παίρνει η Παρρησία και αντιστρόφως. Το πόσο εξόφθαλμος ήταν ο εμπαιγμός της τουρκικής εξουσίας καταφαίνεται από το γεγονός ο Καλαϊτζάκης δεν έμπαινε στον κόπο να χρησιμοποιήσει διαφορετική αρίθμηση των φύλλων για κάθε εφημερίδα, αλλά και για τους δύο τίτλους!

Η τελευταία εφημερίδα αυτής της περιόδου ήταν η ΊΔΗ, που εξέδωσε αρχικά ο δικηγόρος Χαράλαμπος Αρ. Καλοειδάς και στη συνέχεια ανέλαβε ο επίσης δικηγόρος Θεμιστοκλής Γ. Παπαδάκης. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε στις 24-3-1888 και το τελευταίο με αριθμό 46 στις 5-6-1889, οπότε διακόπηκε η κυκλοφορία των εφημερίδων, αφού κηρύχθηκε στρατιωτικός νόμος στο νησί και ανακλήθηκαν τα προνόμια που είχαν παραχωρηθεί με τη Σύμβαση της Χαλέπας.

Στη δεκαετία ακολούθησε (1889-1898) δεν κυκλοφόρησαν εφημερίδες στο Ρέθυμνο πέρα από κάποιες δικαστικές που δημοσίευαν κυρίως πλειστηριασμούς.

Η περίοδος της Αυτονομίας (1898-1913)

Με την έναρξη της περιόδου της Αυτονομίας της Κρήτης, σχεδόν ταυτόχρονα, δηλαδή σε διάστημα ενός μηνός, εκδίδονται στο Ρέθυμνο τρεις εφημερίδες : Το ΡΕΘΥΜΝΟΝ του Στυλ. Καλαϊτζάκη στις 24-11-1898, η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ του Θεμ. Παπαδάκη την 1-12-1898 και η ΚΡΗΤΗ του Ιωάννη Σειράγα στις 27-12-1898. Το Ρέθυμνον και η Κρήτη κλείνουν με την συμπλήρωση μόλις τριών φύλλων, ενώ η Αναγέννησις, αν και με διακοπές, εκδίδεται μέχρι το 1907. Ακολουθούν η ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ (1900-1905), των Γεωργίου Παπαδόπετρου και Θεμιστοκλή Παπαδάκη και η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ (1901-1904) του Στυλ. Κωστογιάννη, η οποία, από άποψη περιεχομένου, μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πλέον αξιόλογες εφημερίδες της εποχής. Δεδομένο ότι φιλοξένησε σημαντικά λογοτεχνικά, ιστορικά και λαογραφικά κείμενα.
Και οι τρεις εφημερίδες αυτής της περιόδου, δηλ. Αναγέννησις, Επιθεώρησις και Κρητική Εφημερίς, υπό το κλίμα της γενικής ευφορίας των πρώτων χρόνων ελευθερίας της Κρήτης, ακολουθούν φιλοπριγκιπική γραμμή, δηλαδή τάσσονται υπέρ του Ύπατου Αρμοστή Πρίγκιπα Γεωργίου και της πολιτικής του.

Αντίθετα οι εφημερίδες που ακολουθούν ανήκουν, σχεδόν στο σύνολό τους στη βενιζελική παράταξη και υποστηρίζουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Πρώτη σ΄ αυτή την ομάδα είναι η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ που βγαίνει το 1907 από τον Στυλ. Καλαϊτζάκη, ο οποίος επαναδραστηριοποιείται μετά από σιωπή αρκετών χρόνων. Ακολουθούν τη διετία 1908-1909 η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ του δικηγόρου Γεωργίου Σμπώκου και η ΕΝΩΣΙΣ με εκδότη τον Βασίλειο Στ. Καλαϊτζάκη, διευθυντή το Νικ. Αστρινό και υπεύθυνο συντάκτη το Μενέλαο Μ. Παπαδάκη.

Κατά τη διετία 1910-1911 κυκλοφορεί η εφημερίδα ΔΡΑΣΙΣ με εκδότη τον Στυλιανό Καλαϊτζάκη και υπεύθυνο τον Λυκούργο Καφφάτο. Η Δράσις αποτελεί το κύκνειο άσμα του Στυλ. Ε. Καλαϊτζάκη, δεδομένου ότι στις 8-4-1911 αποσύρεται από την ενεργό δράση και την εφημερίδα αναλαμβάνει ένα άλλο μεγάλο αστέρι της Ρεθυμνιώτικης δημοσιογραφίας, ο Λυκούργος Καφφάτος.

Το 1911 εκδίδουν εφημερίδα υπό τον τίτλο ΜΟΥΝΤΑΦΑΑ που θα πει Άμυνα και οι Τούρκοι του Ρεθύμνου, η οποία ήταν όργανο των Νεοτούρκων.

Η επόμενη εφημερίδα που είδε το φως στο Ρέθυμνο και κυκλοφόρησε τη διετία 1911-1912, ήταν το ΘΑΡΡΟΣ του Μίνωα Κ. Ανδρουλιδάκη. Χαρακτηριστικό ήταν ότι τυπωνόταν όπως η Εστία των Αθηνών, δηλαδή με την τελευταία σελίδα πρώτη.

Το 1912 ο Ιωάννης Δ. Παλιεράκης εξέδωσε την εφημερίδα ΤΟ ΑΡΚΑΔΙ που είχε μικρή διάρκεια ζωής. Επίσης το 1912 κυκλοφόρησε το 1^Ο φύλλο της εφημερίδας ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ, που έμελλε να καταστεί η μακροβιότερη εφημερίδα της Κρήτης και μια μία από τις πιο μακρόβιες της Ελλάδας. Εκδίδεται χωρίς διακοπή – με εξαίρεση τα χρόνια της κατοχής – από το 1912 μέχρι σήμερα! Το πρώτο φύλλο εκδόθηκε την 1-9-1912 με εκδότη-διευθυντή τον Βασίλειο Στυλ. Καλαϊτζάκη, που κράτησε τη διεύθυνση μέχρι το 1933, οπότε τον διαδέχθηκε ο αδελφός του Ιωάννης, που με τη σειρά του έμεινε στο τιμόνι της εφημερίδας μέχρι το 1961. Τον διαδέχθηκε ο γιός του Στέλιος που κράτησε την εφημερίδα μέχρι το θάνατό του το 1996. Σήμερα την Κρητική Επιθεώρηση διευθύνει το γιος του τελευταίου, Γιάννης.

Το Γενάρη του 1915 ο Λυκούργος Καφφάτος, που μνημονεύσαμε πιο πάνω, εκδίδει την εφημερίδα ΒΗΜΑ, η οποία έμελλε να γίνει η δεύτερη σε μακροβιότητα εφημερίδα του Ρεθύμνου, αφού εκδιδόταν – με μικρές διακοπές – από το 1915, μέχρι το καλοκαίρι του 1995, οπότε ανεστάλλη η έκδοσή της. Τη διεύθυνση του Βήματος είχε μέχρι το 1958 ο ιδρυτής του Λυκούργος Καφφάτος, τον οποίο διαδέχθηκε ο γιος του Βαγγέλης από το 1958 μέχρι το 1995, που δυστυχώς έκλεισε η εφημερίδα ύστερα από ζωή σχεδόν οχτώ δεκαετιών!

Την ίδια χρονιά που πρωτοκυκλοφορεί το Βήμα, δηλ. το 1915, βλέπουν το φως άλλες τρεις εφημερίδες με μικρή διάρκεια ζωής. Η ΑΥΓΗ του Αλεξ. Γ. Τσεβράκη, το ΕΜΠΡΟΣ του Νίκου Κ. Ανδρουλιδάκη και η ΠΡΩΪΑ του Γ. Σμπώκου. Τον Απρίλιο του 1920 ο Νικ. Ανδρουλιδάκης εκδίδει τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΛΟΓΟ, του οποίου η έκδοση διαρκεί μέχρι τα τέλη του ίδιου έτους. Περί τα μέσα του ίδιου χρόνου (1920) κυκλοφορεί η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, όργανο του Λαϊκού Κόμματος, τη διεύθυνση του οποίου, μέχρι το 1923 που έκλεισε είχαν διαδοχικά οι Ιωάννης Σφηνιάς, ο Χ. Χατζηδάκης, ο Π. Καρώνης και ο Μάρκος Χαμαράκης. Επανεκδόθηκε το 1936 για τις ανάγκες του προεκλογικού αγώνα στις εκλογές της 26^ης Ιανουαρίου 1936.

Η τρίτη εκδοτική προσπάθεια του Νικ. Ανδρουλιδάκη ήταν πιο επιτυχημένη από τις δύο προηγούμενες. Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ που εξέδωσε το Σεπτέμβρη του 1922 διέγραψε μια επιτυχημένη πορεία δέκα χρόνων και καταξιώθηκε ως μια από τις πιο αξιόλογες εφημερίδες του Ρεθύμνου. Είναι άξιο μνείας το γεγονός ότι η Δημοκρατία ήταν η πρώτη Ρεθεμνιώτικη και πιθανότατα η πρώτη Κρητική εφημερίδα που γραφόταν στη δημοτική γλώσσα.

Τις παραμονές των εκλογών του 1920 και του 1923 κυκλοφόρησε ο ΕΦΕΔΡΟΣ, προεκλογικό αντιβενιζελικό έντυπο του Λαϊκού Κόμματος για το οποίο σχολιάζει η Κρητική Επιθεώρηση: « Είδε χθες το φως και ο Έφεδρος. Για να τον πιάση κανείς χρειάζεται μασιά, για να τον διαβάση αδύνατον».

Από το 1923 μέχρι το 1925 κυκλοφορεί η ΔΡΑΣΙΣ, «Όργανον του Συλλόγου Εφέδρων Αξιωματικών Νομού Ρεθύμνης», με υπεύθυνο τον Πολύβιο Τσάκωνα.

Ακολούθησε η ΑΣΤΡΑΠΗ άλλη μια σημαντική εφημερίδα του μεσοπολέμου. Την εξέδιδε ο Στέλιος Δρακάκης από το 1925 μέχρι το 1934. Ο Δρακάκης αποτελεί τον βασικό ήρωα του μυθιστορήματος Άδεια Ηνιοχείας του Ανδρέα Νενεδάκη.

Το 1929 εκδίδεται από τον Γιώργο Γεωρβασάκη η ΕΡΕΥΝΑ, η οποία διαρκεί μέχρι το 1933, ενώ το 1930 εκδίδεται για δύο χρόνια η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ από τον Πολύβιο Τσάκωνα. Αξιοσημείωτη είναι το 1930 και η παρουσία της εφημερίδας ΚΡΗΤΙΚΑ ΣΠΟΡ, η οποία εκδίδεται από τους Κ. Παπαδάκη και Κ. Πελτέκη και είναι αν όχι η πρώτη, μια από τις πρώτες αθλητικές εφημερίδες της Κρήτης.

Το 1932 έχουμε μια εκδοτική ομοβροντία με την έκδοση τεσσάρων εφημερίδων. Η σημαντικότερη ήταν ο ΤΥΠΟΣ του Μάνου Τσάκωνα, ο οποίος κυκλοφόρησε μέχρι το 1939 και ήταν η πρώτη καθημερινή εφημερίδα του Ρεθύμνου με διάρκεια, αφού κάποιες προγενέστερες προσπάθειες άλλων για έκδοση καθημερινού φύλλου δεν ευδοκίμησαν.

Οι άλλες τρεις εφημερίδες του 1932 είναι η ΑΛΗΘΕΙΑ, των Εμμ. Χ. Τσιριμονάκη και Ιωάννη Δαλέντζα, ο ΑΓΡΟΤΗΣ, όργανο του Αγροτικού Κόμματος με διευθυντή τον Γεώργιο Γιακουμογιαννάκη και η ΕΦΕΔΡΙΚΗ ΣΚΕΨΙΣ « Όργανον των Συμφερόντων των Εφέδρων Πολεμιστών» με διευθυντή τον Κυριάκο Κυριακάκη. Ο ίδιος είναι διευθυντής και στην εφημερίδα ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, που εκδίδεται το 1935.

Στις αρχές του 1936 κυκλοφορεί το προεκλογικό έντυπο ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, το οποίο υποστηρίζει το Λαϊκό Κόμμα. Το 1936 και 1937 κυκλοφορεί το ΕΜΠΡΟΣ, αντιβενιζελική – φιλοβασιλική εφημερίδα με διευθυντή τον Ν. Αθανασιάδη. Επίσης το 1936 κυκλοφόρησε για μικρό διάστημα ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ των Μπότη Γεωρβασάκη και Κώστα Μαυρουλάκη από τον οποίο δεν έχει σωθεί κάποιο φύλλο.

Το 1936 κυκλοφορεί η σατιρική εφημερίδα ΦΑΝΟΣ με υπότιτλο «Επίσημον Όργανον των Απανταχού Φίλων Διογένους του… Φανοκόρου», την οποία εξέδιδε ο Στέλιος Φαρσάτης με το ψευδώνυμο ΣΤΕΦΑΝΙ.

Τέλος το 1940 κυκλοφόρησε η ΝΕΑ ΚΡΗΤΗ του Γιώργου Γεωρβασάκη, η οποία είναι η τελευταία που εκδίδεται πριν τον πόλεμο.

Τα μεταπολεμικά χρόνια (1945-1974)

Κατά την περίοδο της Κατοχής δεν κυκλοφορούσαν εφημερίδες στο Ρέθυμνο, εκτός από κάποια παράνομα αντιστασιακά φύλλα που τυπώνονταν σε πολύγραφο όπως η Νίκη, η Φιλική Φωνή, η Ελληνική Φωνή, η Πατρίς κ.ά. Με την λήξη της Κατοχής επανακυκλοφορούν η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΣ και το ΒΗΜΑ, αλλά εκδίδονται και κάποια άλλα φύλλα, κυρίως κομματικού χαρακτήρα. Συγκεκριμένα το 1945 κυκλοφόρησαν: Η ΝΙΚΗ, Όργανο των κομμάτων του ΕΑΜ, η οποία είναι συνέχεια του ομώνυμου αντιστασιακού φύλλου που είχε ιδρύσει το 1942 ο Γιάννης Μαθιουδάκης και η ΕΘΝΙΚΗ ΦΩΝΗ, Όργανον της Ε.Ο. Ρεθύμνης, που έχει τις ρίζες της στην Κατοχή.

Άλλες εφημερίδες αυτής της μετακατοχικής περιόδου και κυρίως του διαστήματος 1945-1951 ήταν: το 1945 η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΟΥ του Μανούσου Χατζηγρηγόρη. Την τριετία 1947-1949 η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΥΓΗ του Ιωάννη Καλαϊτζάκη με διευθυντή τον Γεώργιο Τσουδερό. Τη διετία 1949-1959 η ΠΟΛΙΤΕΙΑ, η τελευταία εκδοτική προσπάθεια του Νίκου Ανδρουλιδάκη και η ΕΠΑΡΧΙΑ, η μοναδική Ρεθεμνιώτικη εφημερίδα που δεν είχε έδρα το Ρέθυμνο, αλλά το χωριό Σπήλι, με διευθυντή τον Στέλιο Α. Καλογρίδη. Το 1950 η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΦΩΝΗ, «Έκδοσις της Δημοκρατικής Παρατάξεως» προεκλογικό έντυπο με υπεύθυνο τον Κώστα Αντωνάκη και το 1952 το ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΠΕΚ με υπεύθυνο τον Σταύρο Μπίρη.

Για μια δεκαετία δεν υπήρξε έκδοση νέας εφημερίδας. Το 1961 εμφανίζεται ο ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ (1961-1967), των Κώστα Μαυρουλάκη και Μήτσου Δεληπαράσχου και το 1963 το ΕΜΠΡΟΣ με διευθυντή τον Αχιλλέα Κεφαλογιάννη.

Τον Ιούλιο του 1965 εμφανίζονται τα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ με εκδότη-διευθυντή τον Γιάννη Χαλκιαδάκη. Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών τελευταίων εφημερίδων είναι ότι τις έκλεισε η δικτατορία της 21-4-67. Μάλιστα ο διευθυντής των Ρεθεμνιώτικων Νέων συνελήφθη και φυλακίστηκε. Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας τα Ρεθεμνιώτικα Νέα επανεκδόθηκαν και συνεχίζοντας να κυκλοφορούν αδιαλείπτως μέχρι σήμερα αποτελούν την Τρίτη σε μακροβιότητα εφημερίδα του Ρεθύμνου. Μετά τον θάνατο του ιδρυτή τους το 2010 τα Ρεθεμνιώτικα Νέα διευθύνει ο γιος του Μανώλης.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) εκδόθηκε από τη νομαρχία Ρεθύμνης το προπαγανδιστικό έντυπο της χούντας με τον τίτλο ΑΡΚΑΔΙ.

Τα μετά τη Μεταπολίτευση χρόνια

Περί τα τέλη του 1974 οι αδελφοί Στέλιος και Μανώλης Καλαϊτζάκης εκδίδουν από μια εβδομαδιαία εφημερίδα. Ο πρώτος τα ΝΕΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ και ο δεύτερος την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Και οι δύο προσπάθειες δεν είχαν διάρκεια αφού τα Νέα της Κρήτης συμπλήρωσαν μόλις πέντε φύλλα και η Ελευθερία οχτώ.

Τον Νοέμβρη του 1977 εκδίδεται από τον Λυκούργο Σμπώκο η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΝΩΜΗ, της οποίας η έκδοση διαρκεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1984.

Ακολούθησε τον Σεπτέμβρη του 1978 η έκδοση του εβδομαδιαίου φύλλου ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΟ ΜΕΛΛΟΝ από τον Δημήτρη Αρχοντάκη, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1982.

Αξιοπρόσεκτη είναι η περίπτωση της αγγλόφωνης εβδομαδιαίας εφημερίδας RETHYMNON NEWS, η οποία απευθυνόταν στους ξένους επισκέπτες της πόλης και η οποία εκδόθηκε τα καλοκαίρια των ετών 1979 και 1980 από τον εκδότη των Ρεθεμνιώτικων Νέων Γιάννη Χαλκιαδάκη.

Τον Μάρτη του 1980 εκδίδεται από το τοπικό ΠΑΣΟΚ η επίσης εβδομαδιαία, ΑΛΛΑΓΗ, της οποίας η έκδοση διαρκεί μέχρι το Νοέμβρη του 1985.

Τον Δεκέμβρη του 1981, δηλαδή 50 χρόνια μετά την προηγούμενη προσπάθεια έκδοσης αθλητικής εφημερίδας στο Ρέθυμνο, εκδίδεται από το Γιώργο Σταράκη η μηνιαία αθλητική εφημερίδα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΡΗΤΙΚΑ ΣΠΟΡ, η οποία όμως κλείνει με τη συμπλήρωση τεσσάρων φύλλων.

Τον Απρίλη του 1985 κυκλοφορεί η προσκείμενη στο ΠΑΣΟΚ καθημερινή εφημερίδα ΡΕΘΥΜΝΟ, της οποίας η έκδοση διαρκεί μέχρι το Νοέμβρη του 1989.

Τον Μάρτη του 1989 εκδίδεται από τον Αντώνη Καρυστιανό η καθημερινή εφημερίδα ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ, όμως η έκδοσή της αναστέλλεται με τη συμπλήρωση μόλις δέκα φύλλων.

Ο Γιώργος Σταράκης μετά την όχι και τόσο επιτυχημένη προσπάθεια του 1982 με τα Ρεθυμνιώτικα και Κρητικά Σπορ, εκδίδει τον Αύγουστο του 1990 το εβδομαδιαίο ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΡΕΘΥΜΝΟ, το οποίο είχε μια επιτυχημένη πορεία σχεδόν δέκα χρόνων.

Η επόμενη εφημερίδα εκδόθηκε από τη Μαρία-Ελένη Αγγελιδάκη με τον τίτλο η ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗ ΒΔΟΜΑΔΑ και κυκλοφόρησε τη διετία 1991-1992.

Τον Ιούλιο του 1993 εκδίδεται από τον Δημήτρη Τζανακάκη η εβδομαδιαία ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η οποία διέγραψε μια μακρόχρονη πορεία, αφού η έκδοσή της συνεχιζόταν μέχρι πρόσφατα.

Από το 1995 μέχρι και το 2000 κυκλοφορεί κάθε μήνα κατά την τουριστική περίοδο (Απρίλης – Οκτώβρης) η δίγλωσση (Αγγλικά/Γερμανικά) εφημερίδα CRETA SUMMER, που εκδίδεται από τον Φρανκ Αλτχάους.

Τον Δεκέμβρη του 1995 εκδίδεται από τον Παναγιώτη Ζαχαριάδη η καθημερινή ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗ ΓΝΩΜΗ, οποία κυκλοφορεί μέχρι τον Ιούλιο του 1996.

Τον Σεπτέμβρη του 1998 ο Δημήτρης Τζανακάκης εκδίδει την καθημερινή εφημερίδα ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, η οποία κυκλοφορεί μέχρι το Φλεβάρη του 1999.

Σημαντική είναι η παρουσία τα τελευταία τρία χρόνια στο Ρέθυμνο, της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΡΕΘΕΜΝΟΣ, που εκδόθηκε από το Νίκο και τη Γεωργία Καραγιαννάκη τον Νοέμβρη του 1999 και συνεχίζει την επιτυχημένη της πορεία μέχρι σήμερα.

Τον Φλεβάρη του 2005 κυκλοφόρησε από τον Σταύρο Αλεξανδράκη η εβδομαδιαία αθλητική εφημερίδα ΚΕΡΚΙΔΑ ΤΩΝ ΣΠΟΡ, αλλά η έκδοση κράτησε μόνο τέσσερις μήνες. Τέλος τον Ιούλιο του 2008 εκδίδεται από τον Βασίλη Κασιμάτη η μηνιαία εφημερίδα ΡΕΘΕΜΝΙΩΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ, ο οποία διανέμεται δωρεάν και κυκλοφορούσε μέχρι πρόσφατα.

Αυτό είναι με λίγα λόγια το χρονικό του Ρεθεμνιώτικου Τύπου, στο οποίο δεν έγινε αναφορά, λόγω του περιορισμένου χρόνου στα περιοδικά και στις εφημερίδες της ρεθεμνιώτικης διασποράς, τις μαθητικές και τις φοιτητικές, τις συντεχνιακές, καθώς και εκείνες που εκφράζουν κάποια επαρχία ή κάποιο χωριό.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ρέθεμνος», φ. 606/ 24/3/2012